Trong những năm đầu của thập niên 2000, khi còn thi đấu bóng bầu dục trung học, ước mơ chứng kiến một người có cùng gốc gác thi đấu ở cấp độ cao nhất của môn thể thao yêu thích đã sớm bị tôi lãng quên.
Đối với nhiều người, việc được đại diện ở sân chơi đỉnh cao của một môn thể thao yêu thích thường bị xem nhẹ. Vào thời điểm đó, với những đứa trẻ người Mỹ gốc Á chơi thể thao, điều này gần như không tồn tại. Vì vậy, lần đầu tiên khi nhìn thấy tấm bảng tên "Nguyen" trên lưng áo đấu NFL, tôi đã thực sự choáng ngợp.
Một người mang họ giống mình đang thi đấu ở NFL? Thật không thể tin nổi! Quan trọng hơn, ông ấy không phải là một kicker (dù vị trí này cũng rất đáng trân trọng). Ông chơi ở vị trí linebacker, một trong những vị trí đòi hỏi thể lực và tính chiến thuật cao nhất trong các môn thể thao, và khoác áo Dallas Cowboys.
Chiếc áo đấu đó thuộc về Dat Nguyen, từng được vinh danh "All-Pro linebacker", người đã khẳng định vị thế huyền thoại tại Texas A&M. Không chỉ có một suất trong đội hình, Dat Nguyen còn là một trong những hậu vệ xuất sắc nhất giải đấu. Điều này không chỉ biến giấc mơ có một người châu Á thi đấu ở NFL trở nên khả dĩ hơn, mà nó còn tạo ra một mối liên kết đặc biệt với bóng đá chuyên nghiệp Mỹ mà tôi chưa từng có trước đây.
Dù không có quan hệ huyết thống – Nguyen (Nguyễn) là một họ khá phổ biến ở Việt Nam – nhưng đối với tôi và những đứa trẻ gốc Á cùng thế hệ được theo dõi Dat Nguyen thi đấu, ông đã đại diện cho chúng tôi trên sân cỏ.
Ông phá vỡ một rào cản mà chúng tôi cho là không thể vượt qua, từng bước chinh phục bằng những pha tắc bóng dũng mãnh. Tháng 5 vừa qua là Tháng Di sản người Mỹ gốc Á, người Hawaii bản địa và người dân đảo Thái Bình Dương, đây là dịp thích hợp để nhìn lại lịch sử mà Dat Nguyen đã tạo nên và hành trình đáng tự hào của ông.
Khám phá bóng bầu dục Mỹ
Gia đình của Dat Nguyen có trải nghiệm tương đồng với nhiều người Việt di cư đến Hoa Kỳ vào thập niên 1980. Trong thời kỳ Chiến tranh Việt Nam, song thân của ông đã phải thực hiện cuộc di cư bằng đường biển sang nước Mỹ. Họ bắt đầu cuộc sống mới tại một trại tị nạn ở Arkansas trước khi chuyển đến Texas, nơi Dat Nguyen lớn lên và có cơ hội tiếp xúc với bóng bầu dục Mỹ.
Gia đình ông khởi nghiệp bằng nghề đánh bắt tôm, một ngành nghề phổ biến trong cộng đồng người Việt nhập cư, do đây cũng là ngành nghề họ từng theo đuổi ở quê nhà. Bắt đầu từ lớp 4, mỗi mùa hè, Dat Nguyen lại tham gia đánh bắt tôm trên tàu của gia đình, hỗ trợ anh trai mình với vai trò thuyền viên phụ tá.
HLV trường trung học cơ sở của Dat Nguyen, Cliff Davis, đã tình cờ phát hiện ra năng khiếu của ông trong một lần tìm kiếm các VĐV tiềm năng. Khi ấy, Dat Nguyen đã cao gần 1m80 ở lớp 8 và thậm chí có thể thực hiện cú dunk (úp rổ) trong môn bóng rổ. Thể chất vượt trội so với bạn bè cùng trang lứa đã giúp Dat Nguyen trở nên nổi bật.
Tuy nhiên, ban đầu, cha mẹ ông không ủng hộ việc con trai theo đuổi môn bóng bầu dục Mỹ và mong muốn ông tập trung vào việc học hành. Để theo đuổi đam mê, Dat Nguyen đã phải bí mật ký tên thay cha mẹ để đăng ký tham gia đội bóng.
Mặc dù ban đầu không am hiểu nhiều về bóng đá, nhưng trong quá trình luyện tập, ông nhanh chóng bị thu hút bởi khía cạnh chiến thuật và tư duy của môn thể thao này.
"Tôi rất may mắn và biết ơn vì Davis đã dạy tôi cách hình dung chiến thuật trận đấu," Dat Nguyen, hiện 48 tuổi, chia sẻ. "Trước mỗi trận đấu, chúng tôi thường đến phòng tập thể dục. Tại đây, HLV hướng dẫn chúng tôi thực hiện các bài tập để hình dung. Cụ thể, nhắm mắt lại và tưởng tượng diễn biến của lượt chơi, xác định chiến thuật phòng thủ của đối phương, điều chỉnh đội hình tấn công, tính toán đường bóng.
Nếu đó là một pha di chuyển, hay là một đường chuyền – bạn cần làm gì? Bạn cần bố trí đội hình thế nào? Điều chỉnh vị trí của bạn ra sao? Toàn bộ quá trình đó diễn ra nhanh chóng, chỉ trong vài giây. Nhờ việc hình dung trước trận đấu, các cầu thủ có thể phản ứng nhanh nhạy hơn trên sân thay vì phải suy nghĩ nhiều."
Thể chất vượt trội cùng phong cách thi đấu thiên bẩm đã giúp Dat Nguyen nhanh chóng tỏa sáng trên sân cỏ. Tuy nhiên, niềm đam mê bóng bầu dục của cậu thiếu niên ngày đó suýt phải dang dở, khi Dat Nguyen gặp phải chấn thương nghiêm trọng ở khuỷu tay trong một pha bật cao tranh bóng ở cuối mùa giải lớp 8.
Phát hiện con trai bị thương do chơi bóng bầu dục, gia đình ông ban đầu có ý định cấm con thi đấu. Tuy nhiên, sau khi chứng kiến niềm đam mê mãnh liệt của cậu con trai dành cho môn thể thao này và nhận thấy bóng bầu dục đã giúp Dat Nguyen tránh xa những tệ nạn, gia đình ông đã thay đổi suy nghĩ và cho phép ông tiếp tục theo đuổi đam mê. Bước vào giai đoạn trung học phổ thông, bản chất vận dụng trí óc của bóng bầu dục tiếp tục thôi thúc Dat Nguyen.
"Tôi yêu thích môn thể thao này vì sự phức tạp và hấp dẫn của nó," ông chia sẻ. "Là một trong 11 thành viên trên sân, tôi cảm thấy mình như một mảnh ghép quan trọng trong chiến thuật tổng thể của đội bóng. Khi trưởng thành hơn, tôi càng nhận thấy sự thú vị của bóng bầu dục đến từ những tình huống bất ngờ và đòi hỏi khả năng xử lý linh hoạt trên sân."
Ngôi sao bất ngờ của Texas A&M
Dat Nguyen trở thành ngôi sao trong màu áo đội bóng nơi ông trưởng thành, khiến người hâm mộ thuộc mọi thành phần đều hô vang tên ông. Tuy nhiên, cha mẹ ông chỉ có thể dự hai trận đấu do lịch trình làm việc dày đặc: mẹ ông làm hai công việc, còn cha ông lênh đênh trên biển cả.
Thêm vào đó, việc thi đấu trong một SVĐ đông đúc với những khán giả nói ngôn ngữ khác biệt cũng là một thách thức đối với họ. Phải đến khi nhận được học bổng của Đại học Texas A&M, Dat Nguyen mới thực sự cảm nhận được sự ủng hộ của cha mẹ dành cho sự nghiệp bóng bầu dục của mình.
Ban đầu, khi gia nhập Texas A&M, Dat Nguyen cho rằng mình quá nhỏ người và cần tăng cân để cải thiện thể lực khi thi đấu. Tuy nhiên, việc tăng cân quá mức đã ảnh hưởng đến khả năng di chuyển linh hoạt của ông, dẫn đến thứ hạng trên BXH đội hình giảm sút. Dat Nguyen đã từng có ý định từ bỏ bóng bầu dục đại học, nhưng sau đó ông đã quyết tâm tập luyện chăm chỉ hơn trong mùa giải phụ.
Quyết tâm ấy được thể hiện bằng việc Dat Nguyen thức dậy lúc 6 giờ sáng để tập luyện các bài cá nhân, tham gia các buổi tập của đội vào 8 giờ sáng và tiếp tục tập luyện thêm một buổi nữa vào giữa trưa. Nhờ sự nỗ lực không ngừng nghỉ, ông đã cải thiện đáng kể thể trạng và khiến cả đội bóng cùng ban huấn luyện ngạc nhiên trước sự thay đổi tích cực về mặt thể chất của mình.
Xuất phát từ vị trí thứ tám trên BXH đội hình, Dat Nguyen đã nỗ lực vươn lên vị trí thứ hai. Người duy nhất xếp trên anh là Trent Driver, một cầu thủ sở hữu thể hình và tốc độ lý tưởng cho vị trí linebacker. Một ngày nọ, trong một buổi tập chạy nước rút, Driver không may bị trẹo mắt cá chân do giẫm phải vòi phun nước. Điều này đã tạo cơ hội cho Dat Nguyen thể hiện mình.
Kể từ đó, ông đã đi vào lịch sử của Texas A&M như một huyền thoại của Aggies. Dat Nguyen ra sân chính thức 51 trận liên tiếp, đạt được thành tích 517 pha tắc bóng và 6 lần cản phá đường chuyền thành công.
Dat Nguyen ngày càng nhận được sự ủng hộ của cha mẹ. Ban đầu, họ đến xem các trận đấu trên sân nhà của con trai. Với các trận đấu làm khách, họ tập hợp bạn bè để cùng theo dõi con trai thi đấu qua truyền hình.
Dần dần, họ nắm được luật lệ cơ bản của môn thể thao này, nhưng vẫn khó có thể hình dung hết tầm ảnh hưởng rộng lớn của bóng bầu dục, đặc biệt là ở Texas. Con trai của họ, từ việc phụ giúp trên tàu đánh bắt tôm, giờ đây đã thi đấu trên sóng truyền hình toàn quốc.
Trận Cotton Bowl năm 1998 gặp UCLA là một trong những trận đấu xuất sắc nhất sự nghiệp của Dat Nguyen. Tuy nhiên, khi chia sẻ về trận đấu này, ông không tập trung vào chiến thắng, pha cản phá đường chuyền, pha chuyền bóng lateral (người cầm bóng thực hiện cú ném bóng cho đồng đội theo hướng ngang hoặc hướng ra xa đường goal line đối phương) dẫn đến cú touchdown (pha ghi bàn có giá trị nhất trong bóng bầu dục Mỹ), hay danh hiệu Cầu thủ xuất sắc nhất trận.
Thay vào đó, Dat Nguyen nhấn mạnh vào cảm xúc của mình khi biết được cha mẹ ông, dù đang ở một tiểu bang khác tham dự đám cưới, vẫn cùng bạn bè và người thân quây quần bên TV để cổ vũ ông thi đấu.
"Đó có thể là trận đấu hay nhất trong sự nghiệp của tôi," Dat Nguyen chia sẻ. "Hiện tại, tôi vẫn đang nắm giữ một số kỷ lục tại Cotton Bowl, và tất nhiên những kỷ lục này hoàn toàn có thể bị phá vỡ. Tuy nhiên, việc cha mẹ tôi được chứng kiến khoảnh khắc đó cùng với họ hàng và người thân ở một tiểu bang khác… Thật sự là một điều tuyệt vời và đáng khắc ghi."
Trong các gia đình Á Đông truyền thống, việc có được sự chấp thuận của gia đình đôi khi được ví như đuổi theo một mục tiêu xa vời. Tuy nhiên, khi con cái đạt được vị thế huyền thoại của bang và có được nền giáo dục miễn phí, thì không bậc cha mẹ nào, bất kể họ có đặt ra tiêu chuẩn cao đến đâu, cũng có thể cưỡng lại việc cảm thấy tự hào và ủng hộ con mình.
Thế còn Dallas Cowboys?
Thành tựu tiếp theo của Dat Nguyen là được chọn vào NFL. Mặc dù sở hữu thành tích và giải thưởng ấn tượng, ông vẫn bị đánh giá là thấp bé (cao 1m8, nặng 106kg tại NFL Scouting Combine năm 1999) trong một giai đoạn mà hình mẫu linebacker lý tưởng phải là cao to, nặng hơn 113kg. Dat Nguyen nằm trong top 30 cầu thủ được Dallas Cowboys tiếp xúc, vì vậy mặc dù được đội bóng quan tâm, ông biết mình sẽ không được chọn ở vòng 1.
Vào thời điểm đó, kỳ draft (tuyển quân) kéo dài hai ngày. Vào ngày đầu tiên, Dat Nguyen vừa giúp một người bạn chuyển nhà, vừa tham dự tiệc sinh nhật của một đứa nhóc trước khi trở về nhà mẹ, nơi cả gia đình sẽ cùng nhau theo dõi phần còn lại của ngày draft đầu tiên.
9 linebacker có số đo ấn tượng hơn đã được chọn trước ông. Sau đó, ông nhận được cuộc gọi từ Jerry Jones. Dallas Cowboys đã chọn ông ở vòng 3. Vậy là, Dat Nguyen sẽ được chơi bóng bầu dục chuyên nghiệp ngay tại tiểu bang quê nhà.
"Tôi đến Dallas và nghĩ rằng, 'Gia đình tôi đã rời bỏ Việt Nam để đến đây và giờ đây tôi có cơ hội chơi môn thể thao mà chúng tôi gọi là môn thể thao Mỹ, và được chọn bởi đội bóng có biệt danh Biểu tượng nước Mỹ,'" Dat Nguyen chia sẻ.
Ông nhớ lại lần đầu tiên tham gia buổi tập hội ý chiến thuật phòng thủ (OTA), ông hòa nhập vào đội hình phòng thủ, nhận tín hiệu và triển khai chiến thuật – điều mà ông đã thực hiện hàng nghìn lần. Không có gì khó khăn. Nhưng sau đó ông nhìn sang bên cạnh và thấy Troy Aikman và Emmit Smith, còn bên trái mình là Michael Irvin.
Khi bóng được đưa vào cuộc (snap: chuyền bóng về phía sau khi bắt đầu lượt chơi), Dat Nguyen đứng bất động. Đây là những người mà ông theo dõi mỗi Chủ nhật, và chỉ cần được cùng thi đấu trên sân với họ thôi đã khiến ông choáng váng trong giây lát. Mặc dù phòng thay đồ của Dallas có một số cá tính mạnh theo kiểu cũ, Dat Nguyen cho biết họ tôn trọng lối chơi của ông và ông không bao giờ cảm thấy bị kỳ thị chủng tộc.
Bill Parcells được thuê làm HLV trưởng vào năm 2003, năm thứ 5 của Dat Nguyen ở giải chuyên nghiệp. Parcells xuất thân từ hệ thống phòng thủ 3-4 và thích những linebacker cao to, thi đấu rắn rỏi hơn. Dat Nguyen nhanh nhẹn, thấp bé và có thể tạo ra những pha bóng chất lượng nhờ khả năng phán đoán và chọn góc của mình.
Vị HLV theo phong cách cũ Parcells không dễ dàng bị ấn tượng. Nhưng giống như những gì Dat Nguyên đã làm trong suốt sự nghiệp bóng bầu dục của mình, ông đã biến nhược điểm về thể hình thành lợi thế và giành được sự tin tưởng của Parcells. Ông có một năm bùng nổ ở mùa giải đầu tiên chơi dưới quyền Parcells và được vinh danh vào đội hình All-Pro hạng hai.
"Tôi học hỏi được nhiều hơn về bóng bầu dục với (Parcells) so với 15 năm trước đó của tôi," Dat Nguyen nói. "Ông ấy làm cho trận đấu trở nên thú vị. Bóng tình huống là một phần quan trọng trong chiến thuật của ông ấy, và tôi thực sự học hỏi được rất nhiều về khía cạnh đó của trận đấu.
Ông ấy là một người thực sự quan tâm đến bạn với tư cách là một con người, mặc dù đôi khi bạn không cảm thấy như vậy. Nhưng ngay bây giờ tôi có thể nhắn tin cho ông ấy, và ông ấy sẽ nhắn lại cho tôi. Tôi cảm thấy mình nằm trong vòng tròn thân cận của ông ấy, và đó là điều không dễ dàng đạt được."
"Cậu ấy có thể chơi cho bất kỳ đội bóng nào của tôi," Parcells sau này từng nói về việc huấn luyện Dat Nguyen.
Chấn thương liên tục
Mặc dù thể hiện phong độ xuất sắc mỗi khi ra sân, Dat Nguyen lại không may gặp phải hàng loạt chấn thương ảnh hưởng đến cơ thể. Năm 2004, trong trận đấu với Pittsburgh Steelers, các hậu vệ Cowboys đặt cược xem ai sẽ thực hiện pha truy cản mạnh nhất nhắm vào Jerome Bettis. Ngay đầu trận, Dat Nguyen đã nhận thấy cơ hội. Diễn biến pha bóng diễn ra chậm rãi, ông quan sát quarterback Ben Roethlisberger thực hiện động tác giao bóng cho Bettis.
"Lúc đó, tôi nghĩ, 'Ồ, tôi sẽ lao thẳng vào Bettis. Chiến thắng gần như chắc chắn trong tay tôi rồi,'" Dat Nguyen chia sẻ. "Vì vậy, tôi lao đến với ý định vô hiệu hóa Bettis. Tuy nhiên, bất ngờ tôi bị tác động mạnh từ một hướng khác."
Hines Ward, cầu thủ bắt bóng (receiver) của Steelers, đã thực hiện pha truy cản bất ngờ từ điểm mù khiến Dat Nguyen bị hất văng lên không trung. Hai chân ông chổng ngược lên cao khoảng 1,8 mét và đầu đập mạnh xuống đất. Điều tiếp theo ông còn nhớ là nhân viên y tế đưa ông đến gặp vợ và giải thích rằng ông đã bị chấn động não nghiêm trọng.
Sáng hôm sau, Dat Nguyen vẫn đến sân tập để tham gia các buổi trị liệu phục hồi và cuộc họp chiến thuật. Trong buổi họp, ông nhận thấy bảng đánh giá cá nhân ghi nhận 63 pha xử lý tích cực trên tổng số 64 tình huống. Điều này cho thấy ông đã có một trận đấu xuất sắc – vấn đề là ông không thể nhớ bất kỳ điều gì sau pha va chạm bất ngờ đó.
Mùa giải tiếp theo, Dat Nguyen tích cực tập luyện và cảm thấy thể trạng hoàn toàn hồi phục. Ông đặt mục tiêu đạt được phong độ đỉnh cao trong mùa giải, nhưng không may lại gặp phải chấn thương đầu gối trong tập luyện và buộc phải phẫu thuật sụn chêm trước thềm mùa giải chính thức.
Trong chuyến hành trình thi đấu ở Bờ Tây gặp gỡ 49ers và Raiders, ông gặp phải vấn đề ở cổ khi đối đầu với 49ers, nhưng vẫn kiên trì thi đấu. Mặc dù đã hoàn thành pha cản phá then chốt giúp Dallas Cowboys lội ngược dòng giành chiến thắng, ông vẫn cảm thấy có điều đó bất ổn.
"Tôi nhớ mình đã gọi cho vợ ngay sau khi thức dậy vào sáng hôm sau," Dat Nguyen chia sẻ. "Tôi nói với cô ấy rằng đầu gối và cổ của tôi đều có vấn đề. Tôi cảm thấy không được khỏe."
Sau trận đấu với Raiders, trên chuyến bay trở về Dallas, ông ngồi cạnh người đồng đội Dan Campbell, cũng từng là đồng đội tại Đại học Texas A&M.
Dat Nguyen tâm sự với Campbell: "Lúc bấy giờ, tôi nói với Dan rằng 'Thành thật mà nói, tôi có thể nhìn thấy các đường tấn công của đối phương. Tuy nhiên, tôi không thể ngăn chặn chúng.'
Giống như tôi đã nỗ lực tập luyện chăm chỉ suốt mùa giải phụ chỉ để có cơ hội cạnh tranh, đúng không? Tôi đã đổ rất nhiều mồ hôi công sức, nhưng tôi nghĩ cơ thể tôi đang ở giai đoạn thoái trào."
Sáng hôm sau, Dat Nguyen thông báo với HLV trưởng Bill Parcells về việc cần tạm nghỉ thi đấu một thời gian để phục hồi và lấy lại phong độ. Parcells đã chấp thuận yêu cầu này. Dat Nguyen cố gắng trở lại thi đấu vào dịp Lễ Tạ ơn, nhưng cơ thể ông không đáp ứng tốt. Tay ông bị tê mỗi khi va chạm.
"Vì vậy, đó là lúc tôi biết mọi chuyện đã kết thúc," ông chia sẻ. "Tôi vui mừng vì mình đã có thể giải nghệ một cách chủ động. Tất nhiên, việc giải nghệ đồng nghĩa với việc tôi sẽ cảm thấy nhớ nhung rất nhiều thứ.
Thật đáng tiếc, tôi sẽ nhớ phòng thay đồ, nhớ không khí cạnh tranh sôi động, nhớ 4 giây đầu tiên của trận đấu khi bóng được đưa vào cuộc. Đó là những cảm xúc độc nhất mà tôi không tài nào có thể giải thích cho bất kỳ ai hoặc chia sẻ với mọi người một cách trọn vẹn."
Dat Nguyen giải nghệ vào năm 2005 và sau đó có thời gian ngắn làm trợ lý HLV cho Dallas Cowboys và Đại học Texas A&M. Kể từ khi giải nghệ, ông đã nhận được nhiều giải thưởng danh giá, bao gồm việc được vinh danh vào Texas A&M Athletic Hall of Fame, All-Time Big 12 Team và the Texas Sports Hall of Fame.
Mặc dù 7 mùa giải thi đấu chuyên nghiệp là một sự nghiệp tương đối dài, nhưng nó không đủ để đưa ông vào Pro Football Hall of Fame. Dù không được vinh danh tại Canton, sự nghiệp của Dat Nguyen thực sự là độc đáo. Ông là cầu thủ gốc Việt đầu tiên được lựa chọn trong lịch sử NFL và cho đến nay vẫn là duy nhất.
Dat Nguyen là người đã phá vỡ rào cản, và ông hy vọng câu chuyện của mình có thể truyền cảm hứng cho những trẻ em châu Á khác theo đuổi đam mê bóng bầu dục Mỹ.
"Tôi nghĩ rằng khi tôi phá vỡ rào cản vào thời điểm đó, lúc tôi còn đang thi đấu, tôi hy vọng rằng nó sẽ mở ra cánh cửa cho nhiều người hơn," ông chia sẻ. "Tôi hy vọng sẽ có nhiều đứa trẻ tham gia môn thể thao này hơn.
Thật khó để tìm thấy những tài năng trẻ… Ý tôi là, ngay cả cháu trai của tôi, người sẽ tốt nghiệp tối nay, là một cầu thủ giỏi. Tôi không nghĩ nó là một cầu thủ đạt đẳng cấp Division I, nhưng tôi nghĩ nó có thể chơi ở Division III nếu nó muốn theo đuổi. Và đôi khi (có nhiều đưa trẻ từ chối lựa chọn), nhưng giống như những gì tôi muốn nói, thành thật mà nói, bạn không bao giờ biết cơ thể mình sẽ phát triển như thế nào.
Dù vóc dáng có thể nhỏ bé, nhưng bóng bầu dục Mỹ dạy bạn rất nhiều điều. Cơ hội biến ước mơ thành hiện thực, ôi trời ơi, nó không giống bất kỳ điều gì trên đời! Và tôi nghĩ rằng rất nhiều bạn trẻ không muốn theo đuổi nó vì cơ hội chống lại họ, điều đó là sự thật."
